Wednesday, July 30, 2014

PITCH BLACK [2000] - Μέρος 2ον



Το εκπληκτικό με την εισαγωγή της ταινίας - συγκεκριμένα η κλιμάκωση της πρόσκρουσης - είναι πως, σε μια εποχή που τα ψηφιακά εφέ βρωμάν και ζέχνουν, ο David Twohy δεν επιλέγει την ευκολία. Για την ακρίβεια, ΑΚΟΜΑ ΚΙ ΑΝ έχει χρησιμοποιήσει ψηφιακά εφέ, δεν έχει καμία απολύτως σημασία, αφού θα μπορούσε εξίσου όμορφα να επιτύχει το ίδιο, εκπληκτικό αποτέλεσμα ΧΩΡΙΣ αυτά (πχ. ξερω-γώ, με χρήση κατάλληλων φακών, φίλτρων, φαντασίας κ.τ.λ) !!! Εδώ έγκειται και η τιτάνια μαγκιά του!! Γιατί ο άνθρωπος έχει, πρωτίστως, στο μυαλό του ένα όραμα κι όχι απλά τη διεκπεραίωση μιας ακόμα σκηνής. Αλλά να χρησιμοποιήσεις υπολογιστή για τεχνική ευκολία και όχι για καλλιτεχνική ευκολία, είναι δύο εντελώς ξεχωριστά ζητήματα και, συχνά, αντικρουόμενα.

Το μοντάζ της πρόσκρουσης είναι απίστευτης καλλιτεχνικής αρτιότητας. Σε αφήνει άφωνο, χωρίς ΟΥΤΕ ΕΝΑ φτηνό ή πρόχειρο κόλπο. Η εναλλαγή των πλάνων κλιμακώνεται με αριστοτεχνικό τρόπο: πλάνα όλο και μικρότερης διάρκειας, σε συνεχείς και βίαιες μεταβάσεις. Σχεδόν καθόλου επικεντρωμένα στην ψηφιακή τεχνολογία, αλλά περισσότερο στην κλασική κινηματογραφική τέχνη (δηλαδή, ΤΕΧΝΗ!): γκροπλάν προσώπων, ίριδες που συσπώνται βίαια, κινήσεις πανικού, σπασμωδικές, αλλοιωμένες προοπτικές. Όλα αυτά πλαισιωμένα μοναδικά, από χοντροκομμένους, μεταλλικούς μηχανισμούς και μοχλούς hard-core, που παραπέμπουν περισσότερο στη βία μιας βιομηχανικής κατασκευής ή μιας τριαξονικής νταλίκας, παρά στις εξευγενισμένες λείες επιφάνειες, γεμάτες λαμπάκια, ενός παστρικού, φρεσκο-σφουγγαρισμένου σκάφους Star-Trek. Αριστείο και στα ηχητικά: το ρήμα "ξερνώ" έχει την τιμητική του, καθώς οι ήχοι σχεδόν ξερνώνται, από το μεταλλικό χάος. Ατσαλένιοι μοχλοί και γυμνές σιδερο-λαβές κατεβαίνουν ξερά-κοφτά, με ωμότητα. Η λαμαρίνες σκορπίζουν δεξιά κι αριστερά κρότους αιφνίδιους και σκληρούς, η βία σχεδόν φτύνεται και στάζει από παντού. Ανατριχιαστικοί τριγμοί και συριγμοί από μέταλλα που, οριακά, δε λένε να αποκολληθούν μεταξύ τους, τριβές ύλης, εκκωφαντικός βόμβος από κινητήρες, ο οποίος μια σωπαίνει και μια ξεσπά, στυγνά και διακεκομμένα, με την εναλλαγή και το θέμα των πλάνων. Εντελώς heavy metal!

Κι εκεί, όπου η ταινία ΓΑΜΑΕΙ για μία ακόμη φορά κι ο σκηνοθέτης αποφεύγει με μαγευτικό τρόπο - υποκλίνομαι - τους υφάλους τις ευκολίας: κανείς μας ποτέ δε θα δει την παραμικρή πρόσκρουση άμεσα!! Παιδιά μιλάμε για ΤΕΧΝΗ!! Θα δει, όμως, με τον πιο σκαιό και απογυμνωμένο τρόπο τις συνέπειες, μέσα απ' το σκάφος: τζάμια να σπάνε πάνω στα κορμιά των πρωταγωνιστών, σώματα να εκτοξεύονται ανάμεσα στις καταπονημένες λαμαρίνες, τοιχώματα να αποκολλούνται, αποκαλύπτοντας έξω και πίσω την αφιλόξενη, βραχώδη επιφάνεια να φεύγει με ταχύτητα στο βάθος κι όλα ετούτα μέσα σε ένα καταιγισμό μεταλλικών αντικειμένων, που αναπηδούν από παντού και χάνονται στο διάβα. Για να μη μιλήσουμε, για τα εμβόλιμα πλάνα όσων βρίσκονται ακόμα στους θαλάμους στάσης, των οποίων η ανυποψίαστη σταθερότητα των χαρακτηριστικών, έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τη λαίλαπα του θανάτου, που τους περιβάλλει, επιτείνοντας την ένταση με ευφυία και μαεστρία.

Θα μπορούσαμε να δούμε μια ψηφιακά στημένη προσεδάφιση, με πολλά gigabytes σπαταλημένα σε 3D animation και δεν ξέρω 'γω τι άλλο, παρατημένα στα χέρια προγραμματιστών. Αντ' αυτού, ο καλλιτέχνης αντιστέκεται! Φορτώνει όλη την ευθύνη στους ώμους του, χρησιμοποιώντας τα γνήσια υλικά της κινηματογράφησης: το φως, τον ήχο, το μοντάζ, το ανθρώπινο δυναμικό του! Μας τιμάει προσφέροντάς μας όχι την πορνογραφική ευκολία ενός χάσκοντος, νωτισμένου αιδοίου, αλλά την ένταση μιας καύλας, που χτίζεται στην αναμονή, το σκίρτημα και την εντύπωση. Με άλλα λόγια, "απαιτεί" από το θεατή να συμμετάσχει, προκαλεί τη ματιά όχι να δεχτεί την εικόνα χτισμένη, αλλά να χτίσει η ίδια πάνω της. Υψηλή τέχνη, που δυστυχώς περνάει στα ψιλά, καθόσον μια ταινία Επιστημονικ. Φαντασ. εξακολουθεί να υποτιμάται σε σχέση με άλλα, συμβατικότερα είδη, όπως πχ. εκείνης της δακρύβρεχτης ανίας, που σαρώσε τα Όσκαρ, αναπαράγοντας τα ίδια και τα ίδια κλισέ, δίχως να προσφέρει ούτε μια νέα ματιά στο χιλιοτριμμένο σεναριακό κουρέλι, περί ρατσισμού. Μιλώ, φυσικά, για το "Δώδεκα χρόνια σκλάβος" (2013). Μια ταινία, με τόσο άμυλο, που συναγωνίζεται τις πατάτες Νάξου. Όπου ο χρόνος θέασης και τα χρόνια της σκλαβιάς, δίνουν την εντύπωση ότι κυλούν σε μια, ένα-προς-ένα, αντιστοιχία.

Σας ευχαριστώ, αν μας αντέξατε, εμένα και τη μαλακία μου. Μην ξεχάσετε να δείτε την ταινία. Τουλάχιστον, την εισαγωγή. Τουλάχιστον, σκεφτείτε το. Τουλάχιστον, χέστηκα. Χαιρετίσματα.

Tuesday, July 29, 2014

PITCH BLACK [2000] - Μέρος 1ον



Ένα χαρακτηριστικό πολλών ταινιών, το οποίο θα αναφέρεται συχνά εδώ, έχει να κάνει με το εξής: υπάρχουν εκατοντάδες ταινίες, που θα μπορούσαμε χαλαρά να τις χαρακτηρίσουμε μέτριες ή αδιάφορες, κι ωστόσο μέσα στα σωθικά τους κρύβονται μικρά διαμάντια. Μικρής διάρκειας σκηνές, επιμέρους τμήματα του μοντάζ, ένα κάποιο συγκεκριμένο εφέ, μια υποκριτική έκπληξη, μια ηχητική επένδυση, κ.ο.κ. Στο blog αυτό δε θα χάνω ευκαιρία να αποτίνω φόρο τιμής, σε αυτές τις μικρές λεπτομέρειες που έκαναν, προς στιγμήν, το σαγόνι μου να κρεμάσει ή τον κόσμο γύρω μου να εξαϋλωθεί σαν αθέμελεο οικοδόμημα, στο θέαμα τούτο.

Το Pitch Black, βέβαια, για τους λάτρεις της Επιστημονικής Φαντασίας (Επιστημονικ. Φαντασ. στο εξής, για συντομία), δεν είναι γενικά μια μέτρια ταινία, αλλά μια πολύ καλή ταινία δράσης. Ώχου εντάξει, εντάξει: είναι μια ΠΑΡΑ πολύ καλή ταινία, είναι μια ΓΑΜΑΤΗ ταινία!! Τώρα, τι έχουν να πουν γι' αυτήν οι Κρητικοί του κινηματογράφου, οι Βοηθοί αναισθησιολόγου της Πολυνησίας και οι Ιθαγενείς του Φιλοπάππου, προσωπικά ποσώς μ' ενδιαφέρει και τ' ακούω βερεσέ (άσε που δεν έχω ακούσει και τίποτα) και τους εύχομαι καλή σταδιοδρομία και τα σχετικά. Εδώ, βέβαια, δε θα θίξω ολόκληρη την ταινία - κυρίως γιατί βαριέμαι - αλλά δε θ' αντισταθώ και θα σχολιάσω δύο συγκεκριμένα στοιχεία.

Το πρώτον είναι ο εκπληκτικός τρόπος με τον οποίο ο David Twohy χρησιμοποιεί φως, χρώματα, φίλτρα ή παίζει με τους φακούς επαφής του (δεν έχω σπουδάσει κινηματογράφο, οπότε στα θέματα ορολογίας μην περιμένετε καμιά πιστοποίηση ή κανά πρωτόκολλο). Το αποτέλεσμα δεν είναι άσχετο με το πλαίσιο της ταινίας, καθώς κι εφόσον η δράση λαμβάνει χώρα σ' έναν πλανήτη με δύο ήλιους και δίχως ερκοντίσιον, έναν κίτρινο κι έναν μπλε, όπου ο καθένας φέγγει το χαβά του. Σα να μην έφτανε αυτό, ο David ντύνει τις εξωτερικές σκηνές με μια φωταύγεια, η οποία πραγματικά απογειώνει τις εντυπώσεις.

Το δεύτερον είναι κακία: όταν διαπίστωσα ότι το τελευταίο Riddick [2013] είναι του ιδίου, ένιωσα την ανάγκη να πέσω στο πάτωμα και να ξεσπάσω σε λυγμούς ή να ξεπαγώσω κάτι γεμιστά της μάνας μου, γιατί ήταν και περασμένη ώρα και πεινούσα. Δε θυμάμαι τι έκανα, τελικά. Το Riddick είναι όχι απλά ένα πρόχειρο κακέκτυπο, δίχως καμία απολύτως πρωτοτυπία σε σχέση με το Pitch Black (κοινώς αρπαχτή), αλλά δυστυχώς αποκαλύπτει και μια διαφθορά του σκηνοθέτη, από τις αντιαισθητικές ευκολίες της σύγχρονης τεχνολογίας των εφέ. Θα με ρωτήσει, τώρα, κανείς (αυτό ακριβώς: κανείς, αφού δε νομίζω να διαβάσει ποτέ κανείς αυτό το blog): καλά, ρε φιλαράκι, μάζεψε και λίγο το κέτσαπ, που 'χεις γεμίσει με σάλτσες την οικουμένη! Δηλαδή, στο Pitch Black ο τύπος δε χρησιμοποιεί εφέ; Κάτω από τέτοια πίεση του κοινού, έχω χρέος λοιπόν να προχωρήσω προς το ουσιαστικό κομμάτι του άρθρου μου. Για πάμε, για πάμε...


Όσον αφορά στο θέμα των εφέ, να λέμε τα πράγματα με τ' όνομά τους: επιστημονική φαντασία δράσης, δίχως εφέ, είναι σαν το σεξ χωρίς παρτενέρ, κοινώς μαλακία! Ο τρόπος, όμως, που ο κάθε σκηνοθέτης χρησιμοποιεί το εφέ, είναι το ποιοτικό στοιχείο εκείνο, που ξεχωρίζει τη βούρτσα απ' την... μα το Δία! την ίδια ατάκα επανέλαβα και στην προηγούμενη ανάρτηση! Μα καμία φαντασία πια;;; Πίσω στο θέμα μας, όμως. Αν το καλοσκεφτούμε, κατά βάθος, το ζήτημα δεν είναι το εφέ καθαυτό. Υπήρχε, για παράδειγμα, μια μεταβατική εποχή, όπου οι CGI εφαρμογές έπαιρναν τα πάνω τους, τότε που κι η κουτσή Μαρία έχωνε κι ένα ψηφιακό εφέ στο πανυγήρι του χωριού της. Όμως τα εφέ (αυτά τα πώς τα λένε; rendering? animation? - ή ξερωγώ σκιάσεις, εφαρμογή στο φυσικό background, όλα αυτά τελοσπάντο!), όταν δεν αφορούσαν διαστημόπλοια και γενικά τεχνικές κατασκευές, ήταν συχνά για κλάμματα. Αυτό σημαίνει ότι όλη η παραγωγή, πχ. της δεκαετίας του '90 και αρχών της νέας χιλιετίας, ήταν όλες για τα μπάζα; Φυσικά και όχι. Γιατί όμως όχι;

Επειδή η ανάλυση αυτή μπορεί να μας πάρει ως και 72 ώρες, θα επικεντρωθώ ευθύς κι αμέσως στο προσωπικό ζητούμενο. Το στοιχείο εκείνο, που υπερέβαινε τα ελλείματα γραφικής αρτιότητας και κυοφορούσε τελικά την ποιοτική διαφοροποίηση, ήταν ξεκάθαρα η ΠΡΟΘΕΣΗ του σκηνοθέτη. Με άλλα λόγια, αν ο τυπάκος ήθελε να την κάνει αρπαχτή και να φύγει με το ταμείο παραμάσχαλα (βλ. Species @ 1995) ή αν είχε, όντως, σφηνωμένη στο μυαλό του κάποια ξεχωριστή εικόνα ή ακόμα κι ένα πλήρες όραμα (βλ. Terminator 2 @ 1991). Εντάξει, υπήρχαν κι ενδιάμεσες περιπτώσεις. Πχ. το Event Horizon ξεκινούσε με μια άκρως ενδιαφέρουσα, κλειστοφοβική φιλοδοξία, αλλά στην πορεία είχε μια (μαύρη) τρύπα στην τσέπη ή στον εγκέφαλο και παράπεσε. Θες, τώρα, γιατί ο σκηνοθέτης κατουριόταν, θες γιατί ο παραγωγός ξεπλήρωνε δάνεια δεξιά κι αριστερά, εύκολα και ξεδιάντροπα η ταινία γύρισε σε φτηνό-σπλάτερ-μια-μαλακία-και-μισή-τα-λεφτά-μας-πίσω. Αλλά γίνεται ταινία Επιστημονικ. Φαντασ. χωρίς φαντασία;;; Αφού στο, κάτω-κάτω, καμιά τους δεν είναι και τόσο επιστημονική, άμα δεν έχουνε και φαντασία, τι διάολο απομένει να δεις; Αντιθέτως, όμως, το Pitch Black τιμάει και γαμάει κι ευχαριστώ τους θεούς, που δεν πέθανα στα 27 μου και πρόλαβα να το δω.

Η μεγαλύτερη γκαύλα της ταινίας είναι, αναμφισβήτητα, η εισαγωγή της. Ζητώ συγγνώμη απ' τους ανήλικους φίλους μου, αλλά μερικά πράγματα δε λέγονται με άλλα λόγια: ΣΚΕΤΗ ΚΑΥΛΑ!!! Χωρίς υπερβολές, αρκεί αυτό μόνο να δει κανείς απ' την ταινία κι ας πάει και το παλιάμπελο, ας τη χέσει την υπόλοιπη, δεν τρέχει κάστανο! Αλλά με το έμπα της - αχ αυτό το έμπα - η ταινία σε σημαδεύει βαθιά και πλατιά. Επειδή, όμως, έχω γράψει ήδη αρκετά και τα γραμματάκια είναι πολύ μικρά κι ίσως κάποιοι από σας να 'χετε και πρεσβυωπία και να κουραστήκατε, θα συνεχίσω την ανάλυση εις ολίγα πρώτα λεπτά της ώρας, σε καινούργια ανάρτηση, μέρος 2ον. Έτσι, σαν το παλιό καλό διάλειμμα, για ποπκόρν και κατούρημα. INTERMISSION....